Mál nr. 268/2020 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 268/2020

Þriðjudaginn 18. ágúst 2020

A og B

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Þann 3. júní 2020 barst úrskurðarnefnd velferðarmála kæra A , og B. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 15. maí 2020, þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda voru felldar niður.

Með bréfi, dags. 10. júní 2020, óskaði úrskurðarnefnd velferðarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi, dags. 11. júní 2020. Greinargerðin var send kærendum til kynningar með bréfi, dags. 24. júní 2020, og þeim gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir bárust ekki.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærendur eru fædd árin X og X. Þau eiga X barn og eru búsett í eigin húsnæði að C. Kærandi, A, fær endurhæfingarlífeyri frá Tryggingastofnun og kærandi, B, starfar hjá D.

Heildarskuldir kærenda samkvæmt greiðsluáætlun umboðsmanns skuldara eru 49.221.145 krónur.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara þann 9. desember 2019 var kærendum veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og hófst þá tímabundin frestun greiðslna, sbr. 1. mgr. 11. gr. lge., eða svokallað greiðsluskjól. Í framhaldinu var kærendum skipaður umsjónarmaður með greiðsluaðlögunarumleitunum sínum. Í ákvörðun umboðsmanns og sérstöku fylgiskjali með henni var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge. Alls hafa tveir umsjónarmenn komið að máli kærenda.

Í bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 3. mars 2020 tilkynnti umsjónarmaður að hann teldi að fram væru komnar upplýsingar sem ætla mætti að hindruðu að greiðsluaðlögun væri heimil á grundvelli lge. þar sem veruleg óvissa ríkti um framtíðartekjur kærenda, sbr. 1. mgr. 6. gr. lge. Því væri það mat umsjónarmanns að fella ætti niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda á grundvelli 15. gr. lge.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kærenda 12. mars 2020 var þeim gefinn kostur á að tjá sig um mat umsjónarmanns innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild þeirra til greiðsluaðlögunarumleitana. Í kjölfar samskipta við kærendur var fallist á að fullnægjandi upplýsingar um tekjur þeirra lægju fyrir til og með júní 2020 en óvíst væri hvernig tekjur þeirra myndu þróast eftir það. Í framhaldi af þessu kom til skoðunar hvort kærendur hefðu lagt til hliðar fjármuni umfram það sem þau þurftu sér til framfærslu á tímabili greiðsluaðlögunarumleitana. Í kjölfar samskipta við kærendur var þeim sent bréf, dags. 24. apríl 2020, þar sem þeim var gefinn kostur á að sýna fram á að þau hefðu lagt til hliðar fjármuni í samræmi við skyldur skuldara við greiðsluaðlögun. Kærendur sýndu fram á ákveðinn sparnað og lögðu fram gögn og skýringar um hvers vegna þeim hafði ekki verið unnt að leggja meira fé til hliðar en raun bar vitni.

Með bréfi umboðsmanns skuldara, dags. 11. maí 2020, var tekin afstaða til skýringa og gagna um skort á sparnaði kærenda. Á grundvelli fyrirliggjandi gagna taldi umboðsmaður skuldara að upp á tilskilinn sparnað kærenda vantaði 722.181 krónu. Var kærendum veittur tveggja vikna frestur til að bregðast við bréfi umboðsmanns skuldara og sýna fram á sparnað eða útgjöld sem hefðu dregið úr getu þeirra til að leggja sparnað til hliðar. Kærendur sendu umboðsmanni skuldara tölvupóst 11. maí 2020 þar sem fram kom að þau hafi selt ýmislegt lausafé og ætluðu að reyna að selja fleira til að reyna brúa bilið.

Með ákvörðun 15. maí 2020 felldi umboðsmaður skuldara niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kærenda

Kærendur gera ekki sérstakar kröfur í málinu en skilja verður kæru þeirra svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Í kæru kemur fram að vegna misskilnings hafi kærendur ekki farið eftir reglum og því hafi mál þeirra verið fellt niður. Þau hafi lesið vitlaust reikningsnúmer og tekið út af reikningi sem ætlaður hafi verið til að borga skuldir og ekki náð að bæta úr því fyrir þann tíma sem þeim var gefinn. Kærendur kveðast enga aðra leið hafa út úr fjárhagsvandræðum sínum.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í hinni kærðu ákvörðun segir að komi fram upplýsingar, sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna umboðsmanni skuldara um það sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin.

Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara á meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Samkvæmt útreikningum embættisins, sbr. bréf til kærenda, dags. 24. apríl 2020, hafi verið áætlað að kærendur hafi átt að geta lagt til hliðar 1.009.768 krónur á tímabili greiðslufrestunar. Kærendur kváðust hafa staðið straum af auknum kostnaði á tímabilinu vegna viðhalds, tannlækna- og lyfjakostnaðar, gjafakaupa og fjárstuðnings til ættingja. Þá hafi þau fyrir mistök greitt rekstrarreikninga heimilisins af sparnaðarreikningi einn mánuðinn. Að mati embættisins hafi þótt rétt að taka tillit til kostnaðar vegna viðhalds, að fjárhæð 31.532 krónur, en auk þess hafi fjárhæð á sparnaðarreikningi kærenda verið 600.308 krónur þann 15. apríl 2020.

Skýringar kærenda hafi aðeins veitt upplýsingar um hluta þess fjár sem þau hefðu átt að leggja til hliðar samkvæmt fyrirmælum a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. eða því sem numið hafi 631.840 krónum, þ.e. um 63% af áætlaðri upphæð sparnaðar. Verði því að telja að kærendur hafi brotið gegn skyldum sýnum samkvæmt ákvæðinu með því að leggja ekki til hliðar þá fjármuni sem til hafi fallið umfram framfærslukostnað á tímabili frestunar greiðslna.

Í greinargerð umboðsmanns skuldara kemur fram að kærendum hafi verið veitt færi á að gera athugasemdir og leggja fram gögn í málinu vegna þeirra atriða sem hafi getað þótt leiða til niðurfellingar heimildar til greiðsluaðlögunarumleitana. Eftir að hafa skoðað upplýsingar, sem hafi borist frá kærendum og gögn málsins, hafi umboðsmaður skuldara engu að síður komist að þeirri niðurstöðu að rétt væri að fella niður heimild kærenda til greiðsluaðlögunar. Í hinni kærðu ákvörðun sé niðurstaðan rökstudd með því að tekin hafi verið afstaða til framkominna upplýsinga og gagna. Í kæru sé engu bætt við áður framkomnar upplýsingar og geti Embætti umboðsmanns skuldara af þeim sökum ekki tekið frekari afstöðu til kæruefnisins.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge., þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Eins og fram er komið tilkynnti umsjónarmaður með bréfi til umboðsmanns skuldara 3. mars 2020 að hann teldi að fram væru komnar upplýsingar sem bentu til þess að kærendur hefðu brugðist skyldum sínum samkvæmt b-lið 1. mgr. 6. gr. þar sem veruleg óvissa ríkti um framtíðartekjur þeirra. Í framhaldi af þessu kom í ljós að það vantaði upp á áætlaðan sparnað kærenda og felldi umboðsmaður skuldara því greiðsluaðlögunarumleitanir þeirra niður með hinni kærðu ákvörðun.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Bar kærendum því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn þeirra var samþykkt hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins voru kærendur upplýstir um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hefðu kærendur átt að leggja til hliðar 1.009.768  krónur frá því að umsókn þeirra um greiðsluaðlögun var samþykkt, eða allt frá 9. desember 2019 til 24. apríl 2020. Kærendur hafa sýnt fram á sparnað að fjárhæð 631.840 krónur að teknu tilliti til óvæntra útgjalda.

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna stendur er gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum sem tekið er tillit til við útreikninga á áætluðum sparnaði.

Kærendur hafa lagt fram gögn vegna tannlæknakostnaðar að fjárhæð 22.450 krónur, auk lyfjakostnaðar að fjárhæð 11.030 krónur. Verður að telja þann kostnað tilheyra læknis- og lyfjakostnaði sem þegar hafi verið gert ráð fyrir í greiðsluáætlun kærenda. Ekki sé því unnt að taka tillit til þess kostnaðar við útreikning á sparnaði. Þá verður ekki fallist á að kostnaður vegna gjafa og fjárstuðnings samtals að fjárhæð 100.000 krónur teljist til óvæntra útgjalda sem unnt sé að fallast á við útreikning á sparnaði.

Eins og áður segir hafa kærendur lagt fram staðfestingu á sparnaði að fjárhæð 600.308 krónur, auk gagna um óvæntan viðgerðarkostnað sem nam 31.532 krónum og fallist hefur verið á að teljist til óvæntra útgjalda. Samtals nemur því sparnaður kærenda 631.840 krónum. Munar samkvæmt þessu 377.928 krónum á þeirri fjárhæð sem kærendur hefðu átt að leggja fyrir á tímabilinu og þeirri fjárhæð sem þau hafa lagt fyrir.

Þrátt fyrir að á sparnað kærenda skorti þykir þessi munur að mati úrskurðarnefndarinnar, eins og hér stendur á, ekki það veigamikill að hann verði hafður til marks um það að kærendur hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. um að leggja fyrir fé, þannig að staðið geti í vegi fyrir því að látið verði reyna á vilja kröfuhafa til að gera samning um greiðsluaðlögun við kærendur. Eins og málið liggur fyrir þykja ekki vera skilyrði fyrir því að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður.

Samkvæmt framangreindu er hin kærða ákvörðun felld úr gildi og málinu vísað til umboðsmanns skuldara til meðferðar að nýju.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A og B er felld úr gildi og málinu vísað til meðferðar umboðsmanns skuldara að nýju

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson